Kłobuck w czasie I Wojny Światowej [HISTORIA]

Kłobuck w okresie I wojny światowej

28 czerwca 1914 roku w Sarajewie bośniacki Serb, członek nacjonalistycznej organizacji serbskiej „Czarna Ręka” zastrzelił arcyksięcia Franciszka Fryderyka, następcę tronu Austro – Węgier, i jego małżonkę Zofię. To wydarzenie było bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej. Jednakże główne przyczyny wybuchu wojny, zwanej w okresie międzywojennym „Wielką Wojną”, to ekspansjonizm niemiecki oraz napięcia na Bałkanach w tzw. „kotle bałkańskim”. Literatura historyczna dogłębnie opisuje ten problem.

28 lipca 1914 roku Austro – Węgry wypowiedziały wojnę Serbii. Następnego dnia Rosja ogłosiła częściową mobilizację, jako oznakę poparcia dla Serbii. 31 lipca Niemcy zagroziły Rosji wojną jeśli ta przeprowadzi pełną mobilizację. Sprzymierzona z Rosją Francja sama ogłosiła mobilizację. 1 sierpnia Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji, a 3 sierpnia także Francji. Po wypowiedzeniu wojny Francji, Niemcy dokonały inwazji neutralnej Belgii. Aby następnie z jej terytorium zaatakować Francję. Wielka Brytania będąca gwarantem belgijskiej neutralności odpowiedziała wypowiedzeniem Niemcom wojny. 6 sierpnia Austro – Węgry wypowiedziały wojnę Rosji. W ciągu tygodnia konflikt ogarnął niemal całą Europę.

Naprzeciwko siebie stanęły dwa bloki militarne: z jednej strony państwa centralne – Niemcy, Austro – Węgry i Włochy, z drugiej strony Rosja, Francja i Wielka Brytania. Pierwszy blok zwany był trójprzymierzem, a drugi trójporozumieniem. W trakcie trwania czteroletniego konfliktu do wojny przystąpiły inne państwa pozaeuropejskie w tym Stany Zjednoczone.

Według planów państw centralnych, wojna miała rozstrzygnąć się na zachodzie, a dopiero po pokonaniu Francji w planach była kampania przeciw Rosji. Przewidywał to niemiecki plan działań wojennych gen. Schliefena. Według jego założeń większość sił niemieckich miała zaatakować Francję przez teren neutralnej Belgii. Miała to być błyskawiczna kampania. Przewidywano, że mobilizacja armii rosyjskiej potrwa dosyć długo i do czasu osiągnięcia przez wojska rosyjskie pełnej sprawności bojowej, uda się pokonać Francję. Zabezpieczeniem frontu wschodniego miały się zająć wojska austr-węgierskie. Plan Schliefena nie został jednak wykonany. Z powodu niespodziewanie szybkiej reakcji wojsk rosyjskich, w Prusach Wschodnich, Niemcy zmuszeni byli pozostawić dużą część swoich oddziałów na wschodzie, przez co osłabili swe główne siły na froncie zachodnim. Między innymi z tego powodu atak na Francję został zatrzymany we wrześniu 1914 roku nad rzeką Marną. Bitwa ta zmusiła Niemców do zatrzymania ofensywy i okopania się. Tak rozpoczęła się długotrwała wojna pozycyjna. Na wschodzie w Prusach Wschodnich działania wojenne Niemiec przyniosły lepsze skutki. Kontratak Państw Centralnych zakończył się wyparciem wojsk rosyjskich za Wisłę. Walki na froncie wschodnim między Niemcami i Austriakami z jednej strony, a Rosjanami z drugiej, toczyły się ze zmiennym szczęściem. W pewnym stadium działań wojennych, w październiku i listopadzie 1914 roku Rosjanie w wyniku kontrataku w operacji zwanej warszwsko-dęblińskiej zajęli Łódź i posunęli się w kierunku Śląska, Krakowa i Podhala. Front zbliżył się do Częstochowy na taką odległość, że z Jasnej Góry można było obserwować pole walki, a huk armat słychać było całe dnie i noce – pisał kronikarz. Kontrnatarcie wojsk niemieckich w rejonie Łodzi zahamowało rosyjską ofensywę. Rosjanie do Częstochowy nie wrócili.

Tak oto wyglądał początek wielkiej wojny na froncie wschodnim. A jak było w Częstochowie i Kłobucku?
* * *
Z początkiem sierpnia, zaraz na początku wojny, Niemcy zajęli zachodnią rubież rosyjskiej Kongresówki, w tym Kłobuck. 3 sierpnia nad ranem Częstochowę pośpiesznie opuszczają wojska rosyjskie, które pozostawiły w magazynach znaczną ilość broni i zaopatrzenia. 3 sierpnia do Częstochowy, od strony zachodniej, weszli Niemcy. Początkowo podjazd rozpoznawczy złożony z 50 strzelców, a następnie wkroczyły bataliony rezerwowe z korpusu Landwery.

Jak wyglądał pierwszy dzień wojny w Częstochowie? Najlepiej oddają to doniesienia „Gońca Częstochowskiego” z dnia 4 sierpnia 1914 roku. Zapewne podobnie pierwsze dni wojny wyglądały w Kłobucku.

Wojna niemiecko - rosyjska
Noc wczorajsza była dla mieszkańców naszego miasta straszna. Niemal ciągle dochodziły to głuche z daleka odgłosy strzałów armatnich to znów salw karabinowych. O godz. 2 echa te się przybliżyły, wyraźnie dochodząc od strony Gnaszyna. Były to echa pierwszej walki na terytorium wsi Łojki, Gnaszyn, Górna Kawodrza i pobliskich. Około godziny 4-tej nad ranem zaczął się odwrót wojsk rosyjskich. Przez miasto przeciągały kolejno najpierw mniej lub więcej liczne gromadki pojedynczych żołnierzy różnych broni, a następnie odwrót konnicy, piechoty i artylerii. Cofano się w porządku. Jednocześnie z rozpoczęciem odwrotu wysadzone zostały mosty kolei Herbsko – Kieleckiej i Warszawsko – Wiedeńskiej między Granicą a Częstochową. Ostatnio zdemolowano most na Warcie koło Mottów i wiadukt kolei Herbsko – Kieleckiej nad torem na Rakowie. Na samym ostatku podminowano pompę i tarczę na stacji Częstochowa. Jednocześnie niemal z ostatnimi wybuchami o godz. 5 i pół rano odjechał ostatni pociąg w kierunku Warszawy z resztkami wojska i cywilnych rezerwistów, których nie zdążyli umundurować i wyekwipować. Ostatnie eksplozje na stacji Wiedeńskiej sprawiły, że w wielu okolicznych domach powypadały szyby, a nawet całe okna. Najwięcej stosunkowo ucierpiała w tym kierunku kamienica p. Paciorkowskiego i inne domy pobliskie. Ustępujące z miasta wojska podpaliły baraki artyleryjskie przy koszarach Zawady. Ogień w pół godziny zniszczył je zupełnie. W mieście porządek i spokój panuje wzorowy a utrzymuje je Obywatelska Straż Bezpieczeństwa pod naczelną komendą p. Edwarda Bruhla.

Zajęcie Częstochowy przez wojska niemieckie
Wczoraj w poniedziałek 3 sierpnia o godz. 7 rano forpoczty armii niemieckiej weszły do miasta od strony Kawodrzy. Przednią strażą, złożoną z 50-ciu strzelców konnych 11. pułku Cesarza Wilhelma, dowodził nadporucznik – który przyjąwszy na rynku Jasnogórskim raport, wręczony mu przez pana Edwarda Bruhla komendanta Obywatelskiej Straży Bezpieczeństwa, pozostawił tymczasowo w rękach Straży pieczę nad życiem i mieniem mieszkańców, czyniąc ją w osobie komendanta Bruhla odpowiedzialną za porządek w mieście.

Zwróciwszy się do redaktora „Gońca Częstochowskiego”, dowódca wojsk cesarsko-niemieckich polecił ogłosić, że w mieście wszystko utrzymane zostaje w obecnym porządku, zupełnym zabezpieczeniem praw mieszkańców, uprzedzając jednak, - iż w razie jakiegokolwiek zajścia nieprzychylnego, na całe miasto spadnie odpowiedzialność i surowa kara. W razie gdyby w mieście znalazł się jakikolwiek kozak lub inny żołnierz rosyjski, to niezwłocznie ma być pierwszemu lepszemu żołnierzowi niemieckiemu o tym zako-
-munikowane, a ten doniesie dalej dokąd należy. W razie uchybienia temu rozporządzeniu na wszystkich bez wyjątku mieszkańców domu gdzie żołnierz rosyjski się ukrywał, spada odpowiedzialność i surowa kara. … Kapitan 63. pułku piechoty ogłosił, że wszyscy bez wyjątku kupcy i handlujący w mieście obowiązani są pod surową karą przyjmować rosyjskie pieniądze według normalnej wartości. Każdy kto się sprzeciwi temu rozporządzeniu będzie surowo ukarany. Nadto, gdyby się przypadkowo miały wydarzyć jakieś ekscesy, rozboje lub rabunki, winni sądzeni będą według praw wojennych.

Ogłoszenie do ludności miasta Częstochowy
Z dniem dzisiejszym objąłem komendę w tutejszej miejscowości w imieniu Jego Cesarskiej i Królewskiej Mości Cesarza Niemieckiego i Króla Pruskiego. Każdy, ktoby przeciw wojsku pruskiemu przedsięwzioł zdradę, albo nastawał na życie osoby należącej do armii nimieckiej, będzie karany śmiercią. Kara śmierci przez rozstrzelanie będzie natychmiast wykonaną. Niniejszym ogłaszam jednocześnie stan oblężenia Częstochowy. Rozkazuję, aby wszystkie publiczne restauracje zamknięte były o godz. 9 wieczorem. Zebrania publiczne i gromadzenie się na ulicy więcej jak trzy osoby są zakazane. Zarządzeniom będących na służbie straży wojskowych należy bezwarunkowo być posłusznym. Straż wojskowa jest obowiązana każdego, który powyższym zarządzeniom się sprzeciwi, aresztować. Rozkazem straży tutejszego miejskiego obywatelstwa, funkcjonującej z mego pozwolenia, utrzymania porządku, należy bezwzględnie się poddać. Sprzeciwiający się jej rozkazom, będą surowo karani. Wszelkim postanowieniom objętym stanem oblężenia należy bezwarunkowo być posłusznym. Posługiwanie się pocztą, telegrafem i telefonem na na zewnątrz i w mieście jest wzbronione. Częstochowa, dnia 3 sierpnia 1914r. ZOLLER pułkownik.

Takie drakońskie prawa wojenne obowiązywały na całym zajętym przez Niemców obszarze Królestwa Polskiego także w Kłobucku.

7 sierpnia Niemcy w Częstochowie urządzili pierwszą rzeź, ujawniając swój stosunek do ludności polskiej. Wskutek fałszywego alarmu, że Polacy strzelali do niemieckich żołnierzy, Niemcy karabinami maszynowymi ostrzelali domy przy ulicy Siedmiu Kamienic i rozstrzelali kilkanaście osób w różnych punktach miasta. Prawda była taka, że podpici żołdacy pruscy zaczęli strzelać i w tej strzelaninie zabili kilku swoich ludzi. 8 sierpnia nastąpiły nowe, masowe aresztowania. Pewną grupę aresztowanych rozstrzelano przed bramą jasnogórską. Tego dnia pozostałych aresztowanych w liczbie około tysiąca osób wysłano do Rzeszy. Na Częstochowę nałożono 200 tys. rubli kontrybucji oraz oznajmiono, że w razie powtórzenia się podobnych wypadków, oprócz kar, zarząd miejski będzie aresztowany, a domy z których padną strzały, zostaną zrównane z ziemią. W taki to sposób Niemcy rozpoczęli swoje rządy nie tylko w Częstochowie, lecz na całym zajętym terytorium Królestwa Polskiego.

Częstochowa i okolice szczęśliwie uniknęły podczas I wojny światowej większych zniszczeń. Natomiast
tragiczny los spotkał przygraniczne miasto Kalisz, które w dniu 4 sierpnia Niemcy nieomal nie zrównali z ziemią. Tragedię tego miasta opisała Maria Dąbrowska w swoim dziele „Noce i dnie”.

* * *
2 września 1914 roku, w Kłobucku zginęło kilku żołnierzy niemieckich, jakoby od strzałów patrolu kozackiego z oddziału dragonów kaukazkich, który zatrzymał się na miejscowym cmentarzu. W patrolu tym mieli być Polacy. W odwecie Niemcy na rozkaz komendanta wojennego mjra Preuskauera poczęli bombardować miasto i rozstrzeliwać niewinnych jego mieszkańców. Zastrzelono Józefa Głąba, Józefa Latuska i Władysława Paludkiewicza. Zawiadomiony o tych wydarzeniach libidzki dziedzic Wacław Olszyński pośpieszył z pomocą. Dzięki jego perswazji i zapewnieniom oraz poręczeniu niewinności miejscowych ludzi, Prusacy odstąpili od dalszych represji.

Wacław Olszyński, pochodzący z Wielkopolski, był dawnym poddanym pruskim i członkiem gwardii cesarza Wilhelma I oraz powstańcem styczniowym, z którego autorytetem Niemcy się liczyli. Czynem tym zaskarbił sobie wdzięczność mieszkańców Kłobucka i okolicy.

„Goniec Częstochowski” w nr 237 z dnia 3 września 1914 r zamieścił krótką notatkę o tym wydarzeniu pt „Klęska w Kłobucku”, czytamy w niej: Z Dyrekcji Policji otrzymujemy następujące ostrzeżenie:

W Kłobucku rozlokowała się kawaleria rosyjska, aby wraz z ludnością wystąpić do walki z wojskami niemieckimi. W walce jaka się wczoraj wywiązała, Rosjanie zostali pobici. Za karę Kłobuck został ostrzelany i spalony. Kościół rozmyślnie był oszczędzony. Wójta i kilku poważnych mieszkańców natychmiast rozstrzelano. Ostrzega się, aby ludność cywilna nie przyjmowała udziału w walkach, gdyż czekają ją za to podobne kary, które bezwzględnie mają być wykonywane. Taki był zamiar Prusaków. Jednakże skuteczna interwencja Wacława Olszyńskiego ocaliła Kłobuck od większych nieszczęść.

W 1933 roku na frontowej ścianie budynku Szkoły Powszechnej nr 2 odsłonięta została tablica upamiętniająca Wacława Olszyńskiego, oraz rozstrzelanych mieszkańców Kłobucka. Hitlerowcy zniszczyli tą pamiątkową tablicę. Na tablicy widniał napis: „ Śp. Wacławowi Olszyńskiemu, Powstańcowi 1863r za obronę życia i mienia ludności m. Kłobucka w dniu 2. IX. 1914 r. - wojna światowa – przed zniszczeniem przez wojska niemieckie, oraz ofiarom niewinnie rozstrzelanym śp. Władysławowi Paludkiewiczowi, śp. Józefowi Głąbowi, śp. Józefowi Latuskowi – jako skromy wyraz hołdu i wdzięczności tę pamiątkę kładą – mieszkańcy Kłobucka” - Kłobuck, 2.IX.1933 r.

* * *
W lutym 1915 roku nastąpiły aresztowania obywateli Kłobucka, wśród nich byli Ludwik Józef Krupski i jego syn Zygmunt (członek POW, wieloletni sekretarz Zarządu Miejskiego) oraz miejscowy działacz Franciszek Witmański, zatrzymani pod zarzutem organizowania tajnego oddziału zbrojnego. Aresztowanych kłobuczan uratowało ponowne wstawiennictwo Wacława Olszyńskiego.
Dla Kłobucka okupacja niemiecka stworzyła, podobnie jak na innych zajętych przez Niemców terenach, bardzo trudne warunki życia mieszkańców. Zabroniono wywozu żywności, zakazano wszelkich zgromadzeń, wprowadzono godzinę policyjną. Ciężkie warunki codziennego życia oraz stosowane przez okuppanta represje, nakładanie kontrybucji, wywożenie ludzi na roboty, pozostawienie rolnikom do 100 kg ziarna zbożowego na osobę, konfiskata mienia oraz terror i rabunek, przyniosły ludności strach, głód i nędzę. W takiej sytuacji, ludzie po cichu liczyli na powrót Rosjan, gdyż przez 100 lat ich obecności przyzwyczaili się do nich, a nowe wojenne czasy były nie do zniesienia.

* * *
Terytorium Królestwa Polskiego podzielone zostało na dwie strefy okupacyjne – niemiecką i austriacką. Częstochowa znalazła się w pobliżu granicy stref okupacyjnych Austro-Węgier i Niemiec, po stronie niemieckiej. Granica między strefami przebiegała wzdłuż linii kolejowej Zawiercie – Poraj, następnie łukiem przez Olsztyn, Mstów i Wancerzów w stronę Rudnik i Rędzin, a dalej w stronę Białej i dotykała szosy Częstochowa – Działoszyn. We wsi Smolarze, okupowanej przez Austriaków, granica skręcała na zachód i dalej linią rzeki Warty biegła na północ do miejscowości Burzenin.

24 sierpnia 1915 roku utworzone zostało na terenie niemieckiej strefy okupacyjnej Generalne Gubernatorstwo Warszawskie jako niemiecka administracja okupacyjna Królestwa Polskiego, podlegająca bezpośrednio cesarzowi oraz kanclerzowi. Generalny gubernatorem warszawskim mianowany został generał Hans Hartwig von Beseler. Na terenie austro-węgierskiej strefy okupacyjnej utworzone zostało Generalne Gubernatorstwo Lubelskie. Obie administracje okupacyjne funkcjonowały do początku listopada 1918 r.

* * *
W Kłobucku otwarta został filia częstochowskiego biura werbunkowego do Legionów Polskich, jednakże zainteresowanie młodzieży legionami było niewielkie, w związku ze stosowaną przez Niemców polityką represji, do Legionów Polskich, walczących po stronie państw centralnych, a więc Niemiec i Austro – Węgier, odnoszono się nieufnie. Także w powiecie częstochowskim wyniki prowadzonego werbunku były mizerne. Do Legionów Polskich z Kłobucka i okolicy wstąpili: Stanisław Klepacz i Paweł Kopyciak z Kłobucka,Stefan Wacław Krok z Miedźna, Wincenty Ledwonicki z Detroid w USA, Gracjan Myśliński z Opatowa, Hubert Tajster z Pajęczna i Stanisław Kumorek, który po I wojnie światowej osiedlił się w Kłobucku. W naszym mieście funkcjonowała dość liczna grupa Polskiej Organizacji Wojskowej, której członkowie, szczególnie w listopadzie 1918 roku, aktywnie działali przy zabezpieczaniu mienia po opuszczeniu miasta przez Niemców. Wielu członków POW uczestniczyło w wojnie bolszewickiej w 1920 roku oraz w powstaniach śląskich. Leszek Kalikst Krupski w swej książce „Pod znakiem Orła Białego i harcerskiej lilijki” szeroko opisał działalność Polskiej Organizacji Wojskowej na naszym terenie.

* * *
Ważnym wydarzeniem dla Kłobucka stał się dzień 20 sierpnia 1917 roku. Tego dnia Kłobuck, osada należąca do Gminy Kamyk, decyzją naczelnika administracji przy Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim, po 47 latach odzyskał prawa miejskie. Niemieckie władze okupacyjne mianowały burmistrzem Leopolda Schneidera z Opola, dotychczasowego urzędnika powiatowego w Częstochowie. Równocześnie wybrano radę miejską. W Kłobucku powołano biuro filialne częstochowskiego urzędu powiatowego, a służbę w nim powierzono burmistrzowi. Biuro filialne pośredniczyło w załatwianiu spraw między ludnością gmin w północnej części powiatu częstochowskiego a urzędem powiatowym w Częstochowie. Burmistrz i filia urzędu powiatowego miały swą siedzibę w pałacu w Zagórzu. „Dobra Ostrowy” w tym pałac w Zagórzu , należące do Wielkiego Księcia Michała Aleksandrowicza Romanowa, naczelnik administracyjny przy Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim w dniu 22 października 1916 roku przekazał pod zarząd Tajnego Wyższego Radcy Regencyjnego, znawcy rolniczego powiatu częstochowskiego dra Olenburga, zaś 26 czerwca 1917r ustanowiono zarządcą Wyższego Radcę Schwarza.
Burmistrz Schneider w 1918 roku, gdy zaczęła powstawać niepodległa Polska, zrezygnował ze stanowiska przed 11 listopada. Urząd burmistrza Kłobucka objął po nim działacz społeczny Bronisław Matuszewicz. Leopold Schneider w Kłobucku nie pozostawił złego wrażenia, chociaż okupacja niemiecka obfitowała w przykre wydarzenia. Jesienią Schneider powrócił do Opola.

7 października 1918 roku Rada Regencyjna, powołana w 1917 roku przez władze okupacyjne Niemiec i Austro – Węgier, jako najwyższa władza na okupowanych terenach, wydała manifest niepodległościowy w którym ogłosiła zmianę polityki okupantów wobec spraw polskich. Na terenach okupowanych zaczęły powstawać różnego rodzaju organizacje społeczne. Tak utworzono w powiecie częstochowskim rady opiekuńcze, straże obywatelskie i stowarzyszenia wojskowo – polityczne. W Kłobucku zorganizowała się Straż Obywatelska, powołana przed 11 listopada 1918 roku, która po opuszczeniu miasta przez okupanta natychmiast zajęła się, wspólnie z Ochotniczą Strażą Ogniową, sprawą utrzymania porządku i bezpieczeństwa w mieście. Komitet Straży Obywatelskiej tworzyli: notariusz Lucjusz Bugajski, ks. proboszcz Antoni Zagrzejewski, burmistrz Bronisław Matuszewicz, sędzia pokoju Feliks Wolski, ławnik miejski Andrzej Klepacz i administrator majątku Zagórze A. Orłowski. Na przewodniczącego Straży Obywatelskiej miejscowy oddział Polskiej Organizacji Wojskowej wysunął Lucjusza Bugajskiego, posiadającego duży autorytet w Kłobucku.

* * *
W ciągu 4 lat wojny armia niemiecka jak i siły zbrojne państw walczących zostały poważnie osłabione. Występowały poważne braki w dostawach środków walki, zaopatrzenia wojennego, kończyły się również rezerwy ludzkie. Ponadto społeczeństwa stron walczących, a zwłaszcza Niemcy, były już bardzo zmęczone przedłużającą się wojną. Nawet duże oddziały niemieckie zaczęły się poddawać, nie wykazując najmniejszej ochoty do walki. Przy ogólnym rozprężeniu doszło do całkowitego rozpadu Cesarstwa Niemieckiego, ponadto ze stanowisk ustąpili dwaj główni dowódcy niemieccy – Hindenburg i Ludendorff. Rewolucja bolszewicka w Rosji spowodowała całkowity zanik ducha walki u niemieckich żołnierzy. Dochodziło do starć między żołnierzami i oficerami. Buntowały się całe oddziały, żołnierze wywieszali czerwone flagi. Kres takiej sytuacji położyła dopiero rewolucja w Niemczech,której efektem było powołanie nowego rządu w Berlinie, który szybko zawarł z aliantami zawieszenie broni 11 listopada 1918 r. Był to koniec wojny.

* * *
Wielka Wojna całkowicie zmieniła układ sił w polityce światowej. Upadły stare dynastie Habsburgów, Hohenzollernów i Romanowów. W wyniku porażki Niemcy musiały zrzec się wszystkich posiadłości kolo-
-nialnych, oraz zapłacić odszkodowania wojenne zwycięskim państwom. Zgodnie z postanowieniami traktatu wersalskiego, Niemcy utraciły również część swojego terytorium. Jednak potęga Niemiec, choć ograniczona, nie została całkowicie zniszczona. Było to powodem rewanżyzmu w powojennych Niemczech, co było główną przyczyną wybuchu za dwadzieścia lat drugiej wojny światowej.

Dla państw zwycięskich Pierwsza Wojna Światowa zakończyła się powiększeniem posiadłości kolonialnych kosztem Niemiec i Turcji. Wielkim zwycięzcą wojny były też Stany Zjednoczone, które umocniły swą światową pozycję. Innym bardzo ważnym skutkiem Pierwszej Wojny Światowej było powstanie wielu nowych państw narodowych w Europie. Największym była Polska, która stała się później głównym sojusznikiem Francji w Europie. Inne nowe państwa to: Czechosłowacja, Węgry, Litwa, Łotwa, Estonia. Na gruzach cesarstwa Austro – Węgierskiego postało kilka państw narodowych w południowej Europie, a jego głównym spadkobiercą była znacznie okrojona Austria. W osłabionej przez wojnę Rosji, w wyniku rewolucji lutowej został obalony carat. Następnie do władzy doszli bolszewicy, którym udało się wprowadzić represyjny komunizm, który zagrażał demokracji europejskiej.

Po zakończeniu Pierwszej Wojny Światowej w Europie powstało kolejne zagrożenie, jeszcze bardziej śmiercionośne niż narzędzia wojenne. W czerwcu 1018 roku na froncie we Francji rozpoczęła swe żniwo zaraza zwana jako grypa hiszpanka. Wirus błyskawicznie się rozprzestrzeniał. W ciągu paru miesięcy w wyniku „hiszpanki” straciło życie więcej amerykańskich żołnierzy walczących we Francji, niż zginęło z rąk wroga. Po wojnie żołnierze wracający do domów bezwiednie roznosili zarazki, wskutek czego grypa szybko objęła swym zasięgiem cały świat. Również w kłobuckiej parafii w latach 1918 i 1919 zmarło znacznie więcej ludzi , niż wynosiła przeciętna ilość zgonów w latach poprzednich i następnych.

Lata powojenne były okresem głodu i fatalnej sytuacji gospodarczej. Znaczna część ludności Europy przymierała głodem. Po kilkuletnim ożywieniu gospodarczym, świat ogarnął wielki kryzys, co ponownie doprowadziło nędzy w wielu państwach powstałych po Pierwszej Wojnie Światowej.

Tekst prelekcji autorstwa Andrzeja Wójcickiego wygłoszonej na spotkaniu Towarzystwa Przyjaciół Kłobucka w dniu 12.09.2014 przez Prezes TPK Sylwię Piątkowską.